Derderstlik ve kesin hüküm

Dava açılmasının usul hukuku bakımından doğurduğu sonuçlardan biri de davanın derdest (görülür) hale gelmesidir. Derdestlik (görünürlük) davanın açılması zamanından başlar , yargılama sonunda verilen hükmün şeklen kesinleşmesine kadar devam eder. Derdestlik ve devamı niteliğinde sayılabilecek kesin hüküm olumsuz dava şartlarındandır.

Bir davanın açılmasından sonra, aynı davanın bir kez daha mahkeme önüne getirilmesinde, davacının herhangi bir hukuki yararı yoktur. Çünkü, böyle bir durumun kabulü halinde aynı uyuşmazlık bakımından mahkemeler gereksiz yere, iki kez uğraştırılmış olurlar. Bu durum usul ekonomisine aykırıdır. Bundan daha önemlisi aynı uyuşmazlığın iki farklı mahkeme tarafından görülmesi halinde , her iki davada birbirine çelişik kararlar verilmesi durumunda adalet duygusu zedelenir.

Önce açılan ve derdest olan dava ile sonradan açılan davanın aynı olup olmadığının tespit edilebilmesi için mahkemenin her iki davayı karşılaştırması gerekir. Şayet ilk dava ile ikinci davanın tarafları, dava konusu ve dava sebebi (vakıları) aynı ise iki dava da aynıdır.

Kesin Hüküm

Kesin hükme bağlanan davanın yeniden açılması (yargılamanın iadesi ve değişiklik davası hariç) mümkün değildir. Eğer açılacak olursa, ikinci dava, kesin hükmün varlığı nedeniyle, dava şartı eksikliği nedeniyle usulden reddi gerekir.

Kesin hükümle sonuçlanan dava ile sonradan (ikinci kez açılan) davanın aynı olup olmadığının tespit edilebilmesi için mahkemenin her iki davayı karşılaştırması gerekir. Şayet dava ilk dava ile ikinci davanın tarafları, dava sebebi (vakıaları) ve dava konusu (başka bir ifadeyle, ilk davanın hüküm fıkrası ile ikinci davanın talep sonucu) aynı ise iki dava aynı demektir.

Kesin hüküm maddi anlamda kesin hüküm ve şekli anlamada kesin hüküm olmak üzere ikiye ayrılır. Bir kararın şekli anlamda kesin hüküm olması demek olağan bütün yasa yollarının kapandığı anlamına gelir. Şekli anlamada kesin hüküm ise HMK 303 . maddesinde açıklanmıştır. Buna göre bir davaya ait şekli anlamda kesin hükmün diğer davada maddi anlamda kesin hüküm oluşturabilmesinin şartları açıklanmıştır.

Dava şartları kamu düzenindendir. Mahkeme, dava şartlarını , tarafların bu konudaki talepleri gerekmeksizin kendiliğinden araştırır. (Md.115,1/cümle 1)

Taraflar da dava şartlarındaki eksikliği hüküm kesinleşinceye kadar (yasa yolları aşaması dahil) davanın her aşamasında ileri sürebilir.